Winsum (Groningen)

Winsum is de hoofdplaats van de gelijknamige gemeente Winsum, gelegen in het noorden van de provincie Groningen. De plaatsnaam is waarschijnlijk als volgt te verklaren. De laatste letters -um zijn een overblijfsel van het toponiem heim, hem, dat ‘(woon)plaats’, ‘woning’ of ‘plek’ betekent. Je ziet dit in erg veen plaatsnamen terug en is dan ook als een toponymisch ‘grondwoord’ te beschouwen. Vergelijk bijvoorbeeld het Limburgse Stokhem en het Gelderse Stokkum. De plaatsnamen zien er ietwat verschillend uit, maar het zijn allebei samenstellingen van stok ‘boomstam’ en dat toponiem heim ‘woning’. Terug naar Winsum, dat overigens niet te verwarren is met het Friese Winsum en het Limburgse Wanssum, die een vergelijkbare toponymie kennen, of het Gelderse Winssen, dat een andere herkomst kent. Het eerste deel, win-, is moeilijker dan het tweede deel te verklaren. Men is het er volgens de etymologiebank niet over eens of Winsum moet worden uitgelegd als Wink-heem ‘woning op de hoek’ (‘winkel’ is een in onbruik geraakt woord voor ‘hoek’; zie trouwens de Noord-Hollandse plaats Winkel), of eerder als Winica-heem ‘woonplaats van Wineca’, waarna er taalkundige aannames moeten worden gedaan om de verandering van die -c- in Winica naar de -s- te verklaren die nu in Winsum zichtbaar is. Nu ben ik uiteindelijk (nog) geen toponymicus en kan ik me niet wagen aan een verklaring van dat eerste deel, maar interessante materie is het wel!

In de zomer van 2020 is dit dorp uitgeroepen tot het leukste dorp van Nederland. De taalkundige, schrijver en komiek Wim Daniëls zat in de jury, die later nog de mij reeds bekende grap “You lose some, you Winsum” tweette. Ik bezocht Winsum tijdens een mooie fietstocht lang geleden, namelijk de eerste tocht van een vierluik in Groningen (2011). Destijds was “Er wonen aardig wat mensen in dit aardige dorp” het enige wat ik over Winsum wist te vertellen. De pareltjes zoals beschreven op bijvoorbeeld https://www.nporadio1.nl/binnenland/25852-waarom-is-winsum-het-leukste-dorp-van-nederland/ zijn toen aan mij voorbijgegaan, of ik kan ze me domweg niet meer herinneren. Hoe dan ook leuk dat een minder bekend dorp aandacht krijgt van een landelijke jury!